AİHM’nin başvuruları incelemede yeni stratejisi hakkında not

AİHM 17.3.2021 tarihinde, başvuruları (davaları) incelemede yeni bir strateji benimsediğini duyurmuştur [1]. Bu strateji, AİHM’nin başvuruların öncelik (priority) sıralamasında uygulanan kurallarla [2]  ilişkilidir.

Belirtilen öncelik sıralaması kuralları şöyledir:

I. Acil olarak incelenecek başvurular (başvurucunun yaşam hakkı ve sağlığı tehlikede ise; başvurucu özgürlüğünden yoksun bırakılmışsa; başvurucunun kendisiyle veya ailesiyle, özellikle de bir çocuğun iyiliği ile ilgili bir durum varsa; ihtiyati tedbir uygulanmışsa),

II. AİHS sisteminin etkinliğini etkileyecek sorunlar içeren başvurular (AİHM’nin henüz incelemediği durumlar veya pilot-karar süreci uygulanan başvurular) veya genel çıkarlarla ilgili önemli sorunlar içeren başvurular (iç hukukta veya Avrupa sisteminde önemli sonuçlar yaratabilecek başvurular),

III. Tekrarlanan nitelikte olup olmadığına ve vücut bütünlüğüne ve insan haysiyetine tehdit oluşturup oluşturmadığına bakılmaksızın, İlk bakışta ana haklarla (core rights) (AİHS 2, 3, 4, 5/1) ilgili olduğu görülen başvurular,

IV. AİHS’nin diğer maddelerine dayanan başvurular,

V. Pilot kararla veya emsal olabilecek bir kararla incelenmiş olan (yerleşik içtihat bulunan) konularla ilgili başvurular,

VI. Kabul edilebilirlikle ilgili sorun içeren başvurular,

VII. Kabul edilemez oldukları açıkça görülen başvurular.

Bu sıralamada IV’te belirtilen başvuruların sayısı 17,800’ü bulmuş, bu toplam içinde yaklaşık 650’si, (i) uluslararası hukukta veya iç hukukta değişikliğe veya yeni açıklamalara yol açacak sonuçlar doğurabilme, (ii) ahlaki veya toplumsal boyutları olma ve (iii) yeni veya önemli insan hakları sorunuyla ilgili bulunma gibi ölçütlere göre, “çarpıcı etkiye sahip başvurular” (impact cases) olarak nitelendirilmiştir. AİHM, bu gibi ölçütler yanında, söz konusu başvurulara, ulusal basının ilgisini ve konulara yönelik siyasi duyarlılığı da dikkate alabilmektedir.

AİHM, bundan sonra, yukarıdaki öncelik sıralamasında yer alan IV’teki başvuruları kendi içinde ikiye ayıracaktır: IV- çarpıcı etkiye sahip başvurular (IV-High); IV- çarpıcı etkiye sahip olmayan başvurular. IV’teki başvurular içinde “çarpıcı etkiye sahip başvurular”, daha süratli olarak incelenecektir.