TBB’DEN “KADINA KARŞI ŞİDDET İLE MÜCADELEDE ELEKTRONİK KELEPÇE TEDBİRİ” ÇALIŞTAYI

TÜRKİYE Barolar Birliği (TBB), kadına karşı şiddetle mücadele kapsamında geniş katılımlı büyük bir buluşmaya ev sahipliği yaptı.

TBB İnsan Hakları Merkezi Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışma Grubu tarafından 5 Kasım 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen “Kadına Karşı Şiddet ile Mücadelede Elektronik Kelepçe Tedbiri” başlıklı yuvarlak masa toplantısında konu her boyutuyla ele alındı.

Toplantıya farklı barolardan avukatlar, akademisyenler, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü, Kamu Denetçiliği Kurumu, TÜRKİYE İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ve Ankara ŞöNİM temsilcileri olmak üzere elektronik kelepçe talebinin ve kararının alınma sürecinden, elektronik kelepçenin takılması,kullanılması, yönetimi, uygulanması ve takibine ilişkin görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurumlardan temsilciler katıldı.

ELEKTRONİK KELEPçE UYGULAMASININ İŞLEYİŞİ ANLATILDI

Toplantı, kadına yönelik şiddetle mücadelenin sadece hukuki olmayıp; psikolojik, sosyolojik, ekonomik, ahlaki ve kültürel boyutlar da içermesi nedeniyle, yasal düzenlemelerin yanı sıra toplumsal zihniyet dönüşümüne duyulan ihtiyaç gözetilerek gerçekleştirildi. 

Konunun hem insan hakları boyutunun hem de şiddetin önlenmesindeki rolünün ele alındığı toplantıda; öncelikle koruyucu ve önleyici tedbir kararlarının yetersiz kalması ve mağdurun hayatının olağan akışının aksamasından hareketle; ‘teknik yöntemlerle takibe uygun olabileceği’ kanaati oluşturan vakaların ne şekilde tespit edildiğine ve bunların teknik yöntemlerle takibe uygun olup olmadığının değerlendirilmesine yönelik uygulamalar hakkında bilgi verildi.

çalıştayda, mahkemeler tarafından verilen elektronik kelepçe kararlarının Ankara’da tek bir merkezde toplandığı, kararın merkeze iletilmesinden itibaren elektronik kelepçelerin en geç 96 saat içinde talep edilen yere gönderildiği, plastik bir saat şeklinde olduğu, hem mağdura hem de yükümlüye takıldığı, yükümlünün elektronik kelepçeyi şarj etmemesi veya kelepçeye yönelik bir sabotaj girişiminde (kayışı kesme, koparma, klipsi çıkarma ya da farklı bir şekilde tamamen çıkarmaya yönelik bir teşebbüste) bulunması halinde anında sabotaj uyarısının izleme ekranında görüldüğü ve derhal yükümlünün arandığı, en yakın kolluk personelinin yükümlünün bulunduğu yere gönderildiğine dair bilgilendirmeler yapıldı.

DENEYİMLER PAYLAŞILDI

Vaka tespitinin nasıl yapıldığı, bu konuda belli parametrelerin olup olmadığı, yasaklı mesafenin belirlenmesine ilişkin soruların cevaplandığı toplantıda, farklı illerde yaşanan sıkıntılar ve uygulama farklılıkları dile getirildi. Bu konuda göze çarpan başlıklar elektronik kelepçe taleplerinde yasak bölge ve tampon bölge olarak adlandırılan mesafelerin nasıl tespit edildiği ve bunlara yönelik karşılaşılan sorunlar ile elektronik kelepçenin kişilere uygulanması süreci bakımından yaşanan olumlu ve olumsuz deneyimler aktarıldı.

Mağdurun yaşadığı, sürekli olarak gittiği ev, okul, işyerinin, akrabalarının olduğu vb. yerlerin sistem üzerinde işaretlendiği bu durumda yükümlünün yasak bölgeye girdiği anda sistemin uyarı verdiği belirtildi. Yasaklı bölgenin mahkeme kararında verilen mesafeye göre oluşturulduğu ifade edildi. Bunun dışında ayrıca bir tampon bölgenin de sistem üzerinde belirlendiği, yükümlünün henüz yasaklı bölgeye girmeden önlem amaçlı olarak tampon bölgeye girmesi halinde de sistemin uyarı verdiğine dair bilgiler aktarıldı. Bu uyarıya istinaden aynı şekilde müdahale prosedürünün devreye girdiği, yükümlünün bu hareketten vazgeçmesinin, eğer vazgeçmemesi yönünde bir irade gösteriyorsa, kolluk personelinin giderek kendisine müdahale etmesinin sağlandığı belirtildi.

UYGULAMADA YAŞANANLAR  

Toplantida, Teknik  Yöntemlerle Takip Sistemlerinin  Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin 6284 sayılı kanunun 12. Maddesi bağlamında çıkartılan bir yönetmelik olması sebebiyle yer yer 6284 sayılı kanunda belirtilen çeşitli tedbirlere ilişkin uygulamada yaşanan sıkıntılar da ele alındı.  öte yşandan konuya ilişkin katılımcı hakimler tarafından, vakalar değerlendirilirken her somut durumun ayrı ayrı ele alındığı, mağdurun hayatının olağan akışının aksamasına sebep olacak durumlarda gerekli tedbir kararlarının verildiği ifade edildi. Elektronik kelepçe kararının verilebilmesi için çok fazla bilgi toplanması gerekmekte olduğundan, açık ve yakın bir tehlikenin varlığının tespitinin gerektiği; ancak çok az riskli görünen bazı durumlarda dahi mağdurun beyanlarına bakılarak mağdurun nasıl bir korku ve endişe yaşadığı anlaşılabileceğinden, böyle vakalarda da elektronik kelepçe kararı verilebileceği vurgulandı.

Elektronik kelepçeye ilişkin kararın ŞöNİM, kolluk, şiddet mağduru veya vekili ya da Cumhuriyet savcısı tarafından en çabuk ve en kolay ulaşılabilecek yer aile mahkemesi hâkiminden talep edileceğinin vurgulandığı toplantıda, ŞöNİM’den katılan temsilciler tarafından emniyet müdürlüğü ile işbirliği yaptıklarını, emniyet müdürlüğü tarafından belirlenen vakaların beklenmeksizin ŞöNİM’e bildirildiği, ŞöNİM’in detaylı değerlendirmeler ve görüşmeler yaparak, taktir mahkemenin olmak üzere yaptıkları tespitlerin mahkemeye sunulduğu, vaka tespiti konusunda oluşturulan kurulun derhal ve her zaman toplanabildiği ve en geç bir hafta içinde vakaya ilişkin tespitlerin mahkemeye gönderildiği belirtildi.

SORUNLAR TESPİT EDİLDİ, çöZüM öNERİLERİ GETİRİLDİ

Tedbir kararlarının tebliğine ilişkin yaşanan sorunların ihlal kararların çıkmasına engel olduğuna, bu durumda tedbire aykırı davranan yükümlü hakkında zorlama hapis kararlarının alınamadığına, sonuç olarak tedbirlerin beklenildiği kadar etkili olmadığına da değinilen toplantıda, yasa değişikliğiyle ısrarlı takibin suç olarak tanımlanması gerektiğine vurgu yapıldı. Israrlı takip fiillerinin kanun koyucu tarafından ayrı bir suç olarak düzenlenmemiş olmasının, kadına karşı şiddetin önlenmesi bakımından önemli olduğunun altı çizilerek TCK. m.123’te düzenlenen kişilerin huzur ve sükûnunu bozma suçuna ilişkin düzenlemenin konuya ilişkin yeterli korumayı sağlayamadığı da ifade edildi.

Yapılan son değişikliklerle “boşanmış eş”e karşı gerçekleştirilen bazı şiddet suçlarının daha ağır cezayı gerektiren suç olarak düzenlenmesinin olumlu karşılandığı ancak bunun kapsamının genişletilerek partner şiddetini de kapsayacak şekilde düzenleme yapılmasının kadına karşı şiddeti önlemede daha etkili olacağı vurgulandı.

Ayrıca infaz hukukuna ilişkin de eleştirilerin dile getirildiği toplantıda, tedbirlerin yetersiz kalmasında tutuklu ya da hükümlülerin Covid-19 izniyle serbest bırakılmasının etkisi olduğu vurgulandı.

öte yandan şiddete uğrama tehlikesi olan mağdurların tedbir taleplerinin ivedi olarak değerlendirilmeye çalışıldığı, yaşanan sıkıntıların çözümü ve 6284 sayılı kanunun ruhuna uygun olarak hızlı müdahalelerin gerçekleştirilmesi için çok sayıda çalışma yapıldığı bilgisi aktarıldı.Tedbir kararlarının tebliğ sorununa dair Adalet Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı arasında yeni bir sistem oluşturulduğu, hakkında tedbir kararı olan yükümlülerin kolaylıkla tespit edilmesi için çalışmaların yapıldığı bilgisi de aktarıldı.

Katılımcı avukatların deneyimlerine ve yaşadıkları sorunlara sık sık yer verilen toplantıda, elektronik kelepçe ve diğer koruyucu tedbirler bakımından uygulamaya dair ortaya çıkan ya da çıkabilecek sorunlara da vurgu yapılarak, ilgili personeller açısından taşra ve merkez arasında eğitim, bilgi ve tecrübe açısından büyük bir açı olduğu, bu açının kapatılması için yapılacak çalışmaların hızlanması gerektiği ve bu konuda barolarla işbirliğinin yaygınlaştırılarak, avukatların süreçte daha aktif yer almasının sağlanmasına dair talepler dile getirildi.

TÜRKİYE Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışma Grubu tarafından katılımcıların da katkılarıyla konuya ilişkin ayıntılı rapor ve sahada çalışan avukatlara pratik katkı sağlaması için kısa sorularla kanun ve uygulamaya ilişkin kitapçık hazırlanarak paylaşılacaktır.

Haber ile ilgili Görseller